Porównanie Mszy św. wszech czasów, nabożeństwa Cranmera i nowej Mszy
Msza Trydencka
Novus Ordo Missae
Zatytułowana „Msza”.
Cranmer zatytułował swój obrządek z 1549 r. Wieczerza Pańska i Komunia Święta powszechnie zwana Mszą. Novus Ordo Missae (NOM) został zatytułowany Wieczerza Pańska czyli Msza w pierwotnym artykule 7. Termin „Wieczerza Pańska” jest w dalszym ciągu zawarty w poprawionym artykule 71.
Odprawiana po łacinie.
Wieczerza Pańska... Cranmera odprawiana w języku narodowym. NOM odprawiany w języku narodowym.
Znaczna część Mszy mówiona niesłyszalnie.
Obrządek Cranmera jest publicznym wysławianiem i dziękczynieniem, i dlatego mówiony słyszalnie. NOM mówiony słyszalnie od początku do końca.
Odprawiana na ołtarzu skierowanym na wschód.
Służba Cranmera odprawiana na stole twarzą do ludu. NOM odprawiany na czymś, co wyraźnie przypomina stół, twarzą do ludu.
Psalm Iudica me nie do zaakceptowania dla protestantów na podstawie odwołania do „Bożego ołtarza”.
Zniesiony przez Cranmera. Zniesiony w NOM.
Podwójny Confiteor wprowadza rozróżnienie pomiędzy kapłanem a ludem, a także jest wezwaniem Świętych, co jest nie do zaakceptowania dla protestantów.
Cranmer zniósł Confiteor. Podwójny Confiteor został zniesiony w NOM, zamazując rozróżnienie między kapłanem a ludem. Skrócony Confiteor wzywający Aniołów i Świętych jest dołączony jako opcja, ale przewidziane są inne ryty penitencjarne nie zawierające takiego wezwania i w ten sposób całkowicie możliwe do zaakceptowania przez protestantów.
Modlitwa Aufer a nobis przywołuje ofiarę Starego Przymierza z jej odwołaniem się do Świętego Świętych, do którego wstępuje kapłan, by ofiarować krew ofiary.
Zniesiona w NOM.
Modlitwa Oramus te, Domine odwołuje się do relikwii w kamieniu ołtarzowym.
Użycie kamienia ołtarzowego nie jest już obowiązkowe dla ołtarzy ruchomych, albo kiedy msza jest odprawiana poza poświęconym budynkiem. Kamień ołtarzowy jest tylko „zalecony” dla ołtarzy stałych (Institutio Generalis, 265-6). Modlitwa ta została zniesiona w NOM.
Introit, Kyrie, Gloria, Kolekta, Lekcja, Ewangelia, Credo.
Zachowane przez Cranmera. Zachowane w NOM.
Modlitwy podczas Ofiarowania:
Suscipe, sancte Pater...
Deus, qui humanae...
Offerimus tibi, Domine...
In spiritu humilitatis...
Veni, sanctificator omnipotens...
Suscipe, sancta Trinitas...
Porównywalne modlitwy w rycie Sarum2 zniesione przez Cranmera. Wszystkie te modlitwy zniesione w NOM, z wyjątkami dla Deus, qui humanae... i In spiritu humilitatis...
Orate fratres.
Zniesione przez Cranmera. Zniesione przez Concilium3 w projekcie Missa Normativa. Przywrócone w wyniku nacisku Synodu Rzymskiego w 1967 r.
Sekrety.
Te modlitwy często zawierają terminologię odwołującą się do pojęcia „ofiary”. Zostały usunięte przez Cranmera; zachowane w NOM. Jako że modlitwy te nie należą do stałych części Mszy św., nie stanowią przeszkody w stworzeniu „rytu” ekumenicznego.
Dialog Sursum corda, Prefacja, Sanctus.
Zachowane przez Cranmera. Zachowane w NOM.
Kanon Rzymski.
Zniesiony przez Cranmera. Zachowany jako opcja w NOM, który także zawiera Kanon (Modlitwa Eucharystyczna II), który niektórzy protestanci uważają za możliwy do zaakceptowania. Nie rozróżnia on między kapłanem a ludem i nie zawiera słowa Hostia (‘ofiara’).
Formuła konsekracji.
Została znacznie zmodyfikowana przez Cranmera, a NOM włączył jego najbardziej znaczące zmiany.
Modlitwa Libera nos... po Pater noster.
Luter i Cranmer znieśli tę modlitwę z powodu wezwania do Świętych w jej zakończeniu. Zmieniona wersja została zachowana w NOM bez wezwania Świętych.
Haec commixtio.
Wersja tej modlitwy w mszale Sarum została zniesiona przez Cranmera. Zmieniona wersja tej modlitwy została zachowana w NOM, ale ze znaczącym pominięciem słowa consecratio.
Domine Iesu Christe, qui dixisti...
Ta modlitwa nie pojawiła się w rycie Sarum, ale nie zawiera nic, do czego protestanci mogliby mieć zarzuty, za wyjątkiem słów „ne respicias peccata mea”, w których kapłan prosi o przebaczenie swoich własnych grzechów. Jest to kolejna modlitwa rozróżniająca między kapłanem a świeckimi i w NOM „peccata mea” zostały zmienione na „peccata nostra” (‘grzechy nasze’).
Domine Iesu Christi... i Perceptio Corporis tui...
Zmodyfikowane wersje tych modlitw są włączone do NOM. Jedną z nich kapłan w rycie łacińskim wypowiada w swoim własnym imieniu przed Komunią. Można się cieszyć, że taka modlitwa została włączona. Nie powinno się przywiązywać zbyt wielkiego znaczenia do używania w tych modlitwach realistycznego języka dotyczącego Rzeczywistej Obecności. Reformatorzy chcieli wyeliminować przede wszystkim język ofiarny. Byli zdolni uznać użycie języka pozornie wyrażającego wiarę w Rzeczywistą Obecność, rozumianą zgodnie ze swoimi własnymi teoriami.
Obrządek Komunii
A) Komunia dawana świeckim pod jedną postacią.
A) W służbie Cranmera Komunia dawana pod dwiema postaciami. Liczba okazji, kiedy się to czyni w NOM, zwiększa się. Jest to już dozwolone na wszystkich Mszach niedzielnych w USA.
B) Tradycyjny chleb ołtarzowy.
B) Odpowiednia rubryka w obrządku Cranmera z 1549 r. stwierdza, że chleb ołtarzowy powinien być „niekwaszony, i okrągły, jak to było przedtem, ale bez wszelkiego rodzaju odcisków, i nieco większy i grubszy niż to było, aby mógł być zręcznie dzielony na dwie części, przynajmniej, albo więcej według uznania ministra”. Artykuł 283 Instrukcji Generalnej głosi: „Chleb używany na Eucharystię, choćby nawet niekwaszony i w tradycyjnym kształcie, powinien być zrobiony w taki sposób, aby kapłan, odprawiający mszę z udziałem ludu, mógł go złamać na kawałki i rozdać je przynajmniej kilku wiernym”.
C) Hostia jest kładziona przez kapłana na języku klęczącego wiernego.
C) Cranmer zachował wszystkie trzy tradycyjne praktyki w swoim obrządku z 1549 r., ale w obrządku z 1552 r. jego „Komunia” była dawana na rękę, aby zaznaczyć, że chleb jest zwykłym chlebem, a duchowny nie różni się zasadniczo od świeckiego. Obecnie Komunię daje się na rękę w prawie każdym zachodnim kraju (za wyjątkiem Polski i Włoch), ale NOM „przekranmerował” Cranmera, pozwalając komunikowanym stać i otrzymywać Komunię od świeckiego szafarza.
Quod ore sumpsimus... i Corpus tuum...
Te modlitwy nie odnoszą się do ofiary, ale ich wyraźne nawiązanie do Rzeczywistej Obecności raziły protestantów, choć sam Luter mógł zaakceptować ich zachowanie z powodu swojej teorii współistotności (konsubstancjacji). Pierwszej nie było w rycie Sarum, druga była, ale Cranmer ją zniósł. Obie zostały zniesione w NOM.
Placeat tibi...
Placeat tibi było absolutnie nie do przyjęcia przez protestantów. Tylko ta modlitwa, gdyby została zachowana, uczyniłaby NOM nie do zaakceptowania dla protestantów. Idąc za przykładem Lutra, Cranmera i innych reformatorów, Concilium zniosło tę modlitwę.
Ostatnia Ewangelia.
W ostatniej Ewangelii nie ma nic niezgodnego z protestantyzmem, ale jej zachowanie w NOM kolidowałoby z wzorem obrzędów protestanckich, które kończą się błogosławieństwem. Concilium ją zniosło.
Modlitwy Leona XIII:
- 3 x Ave Maria
- Salve Regina
- Sancte Michaël Archangele
Modlitwy po Mszy nie stanowią części samego Ordinarium, ale w praktyce wydawały się integralną częścią liturgii. Trudno byłoby wyobrazić sobie pięć modlitw bardziej niezgodnych z protestantyzmem. Zostały one zniesione przez Concilium.
Michael Davies, Liturgical Revolution, t. III Pope Paul’s New Mass, ss. 513–519 (The Angelus Press, Dickinson 1980). Tłum. Leszek Królikowski.
Przypisy
- ↑Mowa o artykule 7 zatwierdzonego przez Pawła VI dokumentu Institutio Generalis, zawierającego w swoim pierwotnym tekście z 6 IV 1969 r. szereg twierdzeń w oczywisty sposób heretyckich, a w 1970 r. ogłoszonym w wersji zrewidowanej.
- ↑Angielski ryt katolicki, używany aż do XIX w.
- ↑Komisja ds. Wdrożenia Konstytucji o Liturgii.